WILT U MEER WETEN OVER DEZE PUBLICATIE OF OVER ONZE DIENSTVERLENING VOOR DE OVERHEID?
Download de pdf-versie van het rapport inclusief verhelderende interviews met politici en managers uit het lokale bestuur
Nuanceringen
De kengetallen die als basis dienen voor onze benchmark willen we wel enigszins nuanceren. Zo kan het voorkomen dat een gemeente gronden exploiteert via een andere entiteit, waardoor de gronden buiten de jaarrekening blijven en dus ook geen impact hebben op de Grex-ratio. Ook is het zo dat gemeenten op basis van de verslaggevingsregels tot 2017 niet verplicht waren om zogenaamde activa met maatschappelijk nut te activeren. Daardoor kunnen we gemeenten niet in alle gevallen 100% met elkaar vergelijken. Daarnaast hoeven gemeenten volgens de verslaggevingsregels ‘voorzieningen’ niet altijd op te nemen in de jaarrekening. Zo staan voorzieningen voor personele verplichtingen bijvoorbeeld niet op de balans, en die voor onderhoud ook niet altijd. Voorzieningen buiten de jaarrekening hebben we daarom niet meegewogen. De begrote kengetallen wijken in de praktijk bovendien soms sterk af van de realisatie. We moeten de Financiële benchmark Nederlandse gemeenten beschouwen met al deze nuanceringen in het achterhoofd. Desalniettemin biedt deze lijst een goed beeld van hoe de verschillende gemeenten er financieel voorstaan, ook in vergelijking tot elkaar.
We hebben voor het samenstellen van de ranking gebruikgemaakt van de vaste financiële kengetallen uit de jaarstukken van gemeenten. Met ingang van de jaarrekening 2015 en de begroting 2016 is elke gemeente verplicht om in de jaarstukken en begroting te werken met dezelfde kengetallen: de nettoschuldquote, de nettoschuldquote gecorrigeerd voor verstrekte leningen, de solvabiliteitsratio, de grondexploitatie, de structurele exploitatieruimte en de belastingcapaciteit. Daarbij zijn de solvabiliteitsratio en de nettoschuldquote het meest bepalend voor de financiële gezondheid van gemeenten.
Deze uniforme rapportage heeft als doel om de gemeentelijke financiële positie inzichtelijker te maken en de vergelijkbaarheid tussen gemeenten te vergroten.
Daar komt bij dat ook de Gedeputeerde Staten (GS) bij het financieel toezicht dat zij houden op gemeenten een meer uniforme signaleringsmethode hanteren: het in 2018 opgestelde Gemeenschappelijk Financieel Toezichtkader 2020 (GTK 2020). Dit wijst aan elk kengetal een signaleringswaarde toe: ‘minst risicovol’, ‘neutraal’ en ‘meest risicovol’.
Puntenwaardering
Om op basis van de scores van gemeenten op al deze verschillende punten één totaalrating per gemeente te kunnen berekenen, heeft BDO deze signaleringswaarden van Nederlandse gemeenten beoordeeld, gewogen en daaraan punten toegekend. Daarbij hebben we één keer rekening gehouden met de nettoschuldquote: de nettoschuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen. Zo komen wij voor het opstellen van de Financiële benchmark Nederlandse gemeenten van BDO tot de kengetallen en bijbehorende puntenwaardering. Met deze wegingsmethode kunnen gemeenten de maximale 100 punten scoren als ze op alle financiële kengetallen uitkomen in de categorie ‘minst risicovol’. Ze krijgen dan een rapportcijfer 10. Gemeenten die bij alle financiële kengetallen scoren in de categorie ‘meest risicovol’ krijgen de laagst mogelijke score van 32 punten oftewel een rapportcijfer 3,2, afgerond een 3.
‘BDO heeft de signalerings-waarden van Nederlandse gemeenten beoor-deeld, gewogen
en daaraan punten toegekend’
BDO heeft de financiële positie van Nederlandse gemeenten met elkaar vergeleken en zodoende een financiële ranking gemaakt op basis van de jaarcijfers over 2021. In dit hoofdstuk leggen we uit hoe en met welke rekenmethode deze lijst tot stand is gekomen.
Zo is de ranking samengesteld
Financiële benchmark gemeenten
Gemeenten aan het woord
Maar cijfers vertellen nooit het hele verhaal. Daarom laten we, naast de kwantitatieve analyses, in dit rapport ook gemeenten zelf aan het woord. Aan hen vragen we hoe en waarom ze hun financiële beleid vormen en wat hun ervaringen en adviezen zijn die ze willen delen met andere gemeenten. De rondetafeldiscussie (zie pagina 50) en de diverse interviews vormen wat ons betreft een noodzakelijke aanvulling op de cijfers.
Trendrating
Dit jaar is, naast de rapportcijfers, een trendrating toegekend. Daarvoor vergeleken we het rapportcijfer 2021 met het gemid-delde cijfer over de periode 2018 tot en met 2021 – de meerjarenperformance. Ligt het rapportcijfer 2021 hoger dan de meerjarenperformance, dan betekent dit een stijgende trend. Is het cijfer over 2021 hetzelfde als het gemiddelde dan spreken we van een gelijkblijvende trend. Een rapportcijfer over 2021 lager dan de meerjarenperformance duidt op een dalende trend.
Financiële kengetallen
De immense uitdagingen waar gemeenten voor staan, was voor BDO reden om de financiële gezondheid van gemeenten in kaart te brengen en de belangrijkste bevindingen, conclusies en aanbevelingen op een rij te zetten. Dit jaar voor het vijfde achtereenvolgende jaar. We hebben dit gedaan op basis van de openbare financiële kengetallen waar gemeenten sinds enkele jaren over moeten rapporteren aan het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.. Wij hebben ons daarbij gebaseerd op de meest actuele cijfers (over 2021) van de volgende kengetallen:
- Solvabiliteit;
- Nettoschuldquote gecorrigeerd;
- Grondexploitatie;
- Structurele exploitatieruimte;
- Belastingcapaciteit.
Ook hebben we alle begrotingen 2023 van gemeenten geanalyseerd.
Ranking
Deze vijf parameters vormen ook dit jaar de basis van de analyses in het rapport. Daarnaast hebben we de financiële gezondheid van gemeenten onderling met elkaar vergeleken, eveneens op basis van deze parameters. Zodoende zijn we gekomen tot een ranking. Deze ranking hebben we verdeeld naar omvang van gemeenten. Ook de weerstandsratio’s hebben we voor deze benchmark bekeken en geanalyseerd; deze telt echter niet mee voor de ranking. Verderop in dit rapport leest u hoe deze ranking precies tot stand is gekomen.
Gemeenten staan voor flinke maatschappelijke vraagstukken. Denk aan de energietransitie, de woningnood, digitalisering en de vluchtelingen- en asielzoekersopvang. Tegelijkertijd is de krapte op de arbeidsmarkt groter dan ooit. Hoe houden gemeenten zich ondanks deze uitdagingen financieel staande? Wij zochten het uit.
WILT U MEER WETEN OVER DEZE PUBLICATIE OF OVER ONZE DIENSTVERLENING VOOR DE OVERHEID?
Download de pdf-versie van het rapport inclusief verhelderende interviews met politici en managers uit het lokale bestuur
Nuanceringen
De kengetallen die als basis dienen voor onze benchmark willen we wel enigszins nuanceren. Zo kan het voorkomen dat een gemeente gronden exploiteert via een andere entiteit, waardoor de gronden buiten de jaarrekening blijven en dus ook geen impact hebben op de Grex-ratio. Ook is het zo dat gemeenten op basis van de verslaggevingsregels tot 2017 niet verplicht waren om zogenaamde activa met maatschappelijk nut te activeren. Daardoor kunnen we gemeenten niet in alle gevallen 100% met elkaar vergelijken. Daarnaast hoeven gemeenten volgens de verslaggevingsregels ‘voorzieningen’ niet altijd op te nemen in de jaarrekening. Zo staan voorzieningen voor personele verplichtingen bijvoorbeeld niet op de balans, en die voor onderhoud ook niet altijd. Voorzieningen buiten de jaarrekening hebben we daarom niet meegewogen. De begrote kengetallen wijken in de praktijk bovendien soms sterk af van de realisatie. We moeten de Financiële benchmark Nederlandse gemeenten beschouwen met al deze nuanceringen in het achterhoofd. Desalniettemin biedt deze lijst een goed beeld van hoe de verschillende gemeenten er financieel voorstaan, ook in vergelijking tot elkaar.
We hebben voor het samenstellen van de ranking gebruikgemaakt van de vaste financiële kengetallen uit de jaarstukken van gemeenten. Met ingang van de jaarrekening 2015 en de begroting 2016 is elke gemeente verplicht om in de jaarstukken en begroting te werken met dezelfde kengetallen: de nettoschuldquote, de nettoschuldquote gecorrigeerd voor verstrekte leningen, de solvabiliteitsratio, de grondexploitatie, de structurele exploitatieruimte en de belastingcapaciteit. Daarbij zijn de solvabiliteitsratio en de nettoschuldquote het meest bepalend voor de financiële gezondheid van gemeenten.
Deze uniforme rapportage heeft als doel om de gemeentelijke financiële positie inzichtelijker te maken en de vergelijkbaarheid tussen gemeenten te vergroten.
Daar komt bij dat ook de Gedeputeerde Staten (GS) bij het financieel toezicht dat zij houden op gemeenten een meer uniforme signaleringsmethode hanteren: het in 2018 opgestelde Gemeenschappelijk Financieel Toezichtkader 2020 (GTK 2020). Dit wijst aan elk kengetal een signaleringswaarde toe: ‘minst risicovol’, ‘neutraal’ en ‘meest risicovol’.
Puntenwaardering
Om op basis van de scores van gemeenten op al deze verschillende punten één totaalrating per gemeente te kunnen berekenen, heeft BDO deze signaleringswaarden van Nederlandse gemeenten beoordeeld, gewogen en daaraan punten toegekend. Daarbij hebben we één keer rekening gehouden met de nettoschuldquote: de nettoschuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen. Zo komen wij voor het opstellen van de Financiële benchmark Nederlandse gemeenten van BDO tot de kengetallen en bijbehorende puntenwaardering. Met deze wegingsmethode kunnen gemeenten de maximale 100 punten scoren als ze op alle financiële kengetallen uitkomen in de categorie ‘minst risicovol’. Ze krijgen dan een rapportcijfer 10. Gemeenten die bij alle financiële kengetallen scoren in de categorie ‘meest risicovol’ krijgen de laagst mogelijke score van 32 punten oftewel een rapportcijfer 3,2, afgerond een 3.
‘BDO heeft de signalerings-waarden van Nederlandse gemeenten beoor-deeld, gewogen
en daaraan punten toegekend’
BDO heeft de financiële positie van Nederlandse gemeenten met elkaar vergeleken en zodoende een financiële ranking gemaakt op basis van de jaarcijfers over 2021. In dit hoofdstuk leggen we uit hoe en met welke rekenmethode deze lijst tot stand is gekomen.
Zo is de ranking samengesteld
Financiële benchmark gemeenten
Gemeenten aan het woord
Maar cijfers vertellen nooit het hele verhaal. Daarom laten we, naast de kwantitatieve analyses, in dit rapport ook gemeenten zelf aan het woord. Aan hen vragen we hoe en waarom ze hun financiële beleid vormen en wat hun ervaringen en adviezen zijn die ze willen delen met andere gemeenten. De rondetafeldiscussie (zie pagina 50) en de diverse interviews vormen wat ons betreft een noodzakelijke aanvulling op de cijfers.
Trendrating
Dit jaar is, naast de rapportcijfers, een trendrating toegekend. Daarvoor vergeleken we het rapportcijfer 2021 met het gemid-delde cijfer over de periode 2018 tot en met 2021 – de meerjarenperformance. Ligt het rapportcijfer 2021 hoger dan de meerjarenperformance, dan betekent dit een stijgende trend. Is het cijfer over 2021 hetzelfde als het gemiddelde dan spreken we van een gelijkblijvende trend. Een rapportcijfer over 2021 lager dan de meerjarenperformance duidt op een dalende trend.
Financiële kengetallen
De immense uitdagingen waar gemeenten voor staan, was voor BDO reden om de financiële gezondheid van gemeenten in kaart te brengen en de belangrijkste bevindingen, conclusies en aanbevelingen op een rij te zetten. Dit jaar voor het vijfde achtereenvolgende jaar. We hebben dit gedaan op basis van de openbare financiële kengetallen waar gemeenten sinds enkele jaren over moeten rapporteren aan het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.. Wij hebben ons daarbij gebaseerd op de meest actuele cijfers (over 2021) van de volgende kengetallen:
- Solvabiliteit;
- Nettoschuldquote gecorrigeerd;
- Grondexploitatie;
- Structurele exploitatieruimte;
- Belastingcapaciteit.
Ook hebben we alle begrotingen 2023 van gemeenten geanalyseerd.
Ranking
Deze vijf parameters vormen ook dit jaar de basis van de analyses in het rapport. Daarnaast hebben we de financiële gezondheid van gemeenten onderling met elkaar vergeleken, eveneens op basis van deze parameters. Zodoende zijn we gekomen tot een ranking. Deze ranking hebben we verdeeld naar omvang van gemeenten. Ook de weerstandsratio’s hebben we voor deze benchmark bekeken en geanalyseerd; deze telt echter niet mee voor de ranking. Verderop in dit rapport leest u hoe deze ranking precies tot stand is gekomen.
Gemeenten staan voor flinke maatschappelijke vraagstukken. Denk aan de energietransitie, de woningnood, digitalisering en de vluchtelingen- en asielzoekersopvang. Tegelijkertijd is de krapte op de arbeidsmarkt groter dan ooit. Hoe houden gemeenten zich ondanks deze uitdagingen financieel staande? Wij zochten het uit.