maatschappelijke
organisaties
Leercyclus
Ook in het achteraf bepalen of een donatie succesvol is geweest, heeft VSBfonds een ontwikkeling doorgemaakt. Over de vraag hoe je impact kunt meten, is veel discussie. Logisch, want het valt niet in geld of andere objectiveerbare eenheden uit te drukken. ‘Bij VSBfonds hebben we het over impactmanagement,’ zegt Margriet van Diggelen erover. ‘Dat is het volledige proces dat wij in een leercyclus hebben gegoten. Van het selecteren van projecten naar de uitvoering door de aanvrager, dan het monitoren, meten, vervolgens evalueren en georganiseerde feedback terugkoppelen naar de strategie. Dat hele proces is cruciaal. En daarin gaat het niet om geld, maar om het leereffect voor onze organisatie. Onderdeel van de feedback is dat wij onze donatie-ontvangers een evaluatie-vragenlijst sturen. En soms hebben we er ook een gesprek over: hoe is het uitgepakt? We zeggen daarbij van tevoren: we gaan je er niet op afrekenen, hoe slecht die resultaten ook zouden zijn. Dus wees vooral eerlijk. Ons is het om het leereffect te doen, zodat we de volgende keer nog betere keuzes kunnen maken. Overigens is het wel zo dat we ook grotere projecten ondersteunen en daarbij geldt: hoe meer geld je van ons krijgt, hoe hoger de eisen worden.’
Hoe dan ook gaat meer dan de helft van het geld naar kleine projecten. En daar werkt het donatieproces naar behoren. In de vier jaar dat Van Diggelen nu bij VSBfonds werkt, heeft ze nog niet meegemaakt dat achteraf bleek dat er met een donatie niets was gebeurd. ‘Ik kan het me in ieder geval niet herinneren. En trouwens: die € 2.000 die we stoppen in een buurthuisproject in een leeglopend dorp in Oost-Groningen is per definitie goed besteed geld.’
Spanningsveld
VSBfonds staat erom bekend dat het streng is voor zijn doelgroep. Ontvangers moeten een officiële rechtspersoon zijn, compleet met KvK-inschrijving en een basale governance-structuur. Iets wat haaks lijkt te staan op het streven naar laagdrempeligheid. Zeker als het gaat om een paar duizend euro. Van Diggelen beaamt: ‘Dat horen we inderdaad wel. Maar wij hebben ook een verantwoordelijkheid voor het goed besteden van onze gelden. Er is meer vraag naar geld dan wij beschikbaar hebben.
We proberen door adviseurs de regio in te sturen, mensen te helpen bij hun aanvraag. Want zo’n project moet gewoon goed in elkaar zitten. Daarnaast hebben we afgelopen jaar een pilot gedaan met doneren aan niet-rechtspersonen en we experimenteren met het idee om aanvragen per filmpje te laten doen. Zover zijn we nog niet, maar de pilot is bevallen, dus daar gaan we mee door.’
Hoe dan ook zal het spanningsveld blijven bestaan. ‘Iedereen kan bij ons een aanvraag doen, maar er zijn nu eenmaal eisen. En wat ik ook wil benadrukken: veel aanvragers geven achteraf aan dat ze veel gehad hebben aan de procedure. Door al die vragen die wij stellen, gingen zij veel beter nadenken over de aanpak en uitvoering van hun project. Die kant is er ook.’
‘Iedereen kan bij ons een aanvraag doen, maar er zijn nu eenmaal eisen’
‘De focus op mogelijk financieel rendement past gewoon niet bij wat wij in meerderheid doen’
Meer weten over de vijf drivers van transformatie?
Over VSBfonds
Donatiebudget 2021: € 26.900.000 per jaar
Projecten ondersteund sinds 1990: 40.000
Fte’s: 36
Belegd vermogen (sinds 2007 ondergebracht bij Stichting VSB Vermogensfonds): € 1,4 mrd
Kosten: € 4.674.000
‘In onze culturele projecten zoeken we de sociale component’
Na een opleiding tot registeraccountant was Margriet van Diggelen ruim tweeënhalf jaar in dienst bij PwC. Vervolgens verlegde ze de koers richting justitie, waar ze zich bekwaamde in het strafrechtelijk ‘afpakken’ van crimineel verkregen vermogen. Ze was achttien jaar in dienst bij het Openbaar Ministerie en nam zitting in de redactie van het tijdschrift aFPakken. Daarnaast was ze drie jaar docent op dat gebied aan het Studiecentrum Rechtspleging. Sinds 2018 werkt Margriet van Diggelen voor het VSBfonds, waar ze zich bezighoudt met de implementatie van de impactstrategie en de professionalisering van het onderzoek naar de impact van donaties.
Impactfonds
Evengoed is het investeringsvirus niet helemaal aan VSBfonds voorbij getrokken. ‘Een klein deel van ons donatiebudget hebben we gedoneerd in KNHM Participaties. Dat is een investeringsfonds dat zich richt op ondernemende initiatieven, onder andere in krimpgemeenten, waar bewoners zelf de handschoen oppakken om hun dorp leefbaar te houden. Dat vinden we zodanig bij onze doelstelling passen dat we er een uitzondering voor hebben gemaakt.’
En ondertussen is er ook in het donatiebeleid een en ander veranderd. ‘Nog niet zo lang geleden gold als belangrijkste opdracht van het fonds: zorg dat je aan het eind van het jaar al het geld hebt uitgedeeld,’ vertelt Van Diggelen. ‘Maar in de vier jaar dat ik hier werk als impactmanager hebben we een flinke verandering doorgemaakt: die van output- naar impactfonds.’ Dat wil zoveel zeggen als: vooraf beoordelen wat een project teweeg kan gaan brengen: de impact. En aan de hand daarvan bepalen of het past binnen het donatiebeleid. Dat beleid dicteert dat met name projecten die de sociale cohesie en de sociale mobiliteit versterken, gekozen worden. Van Diggelen: ‘In onze culturele projecten bijvoorbeeld, zoeken we de sociale component. Met voorstellingen die aansluiting zoeken bij specifieke buurten of bevolkingsgroepen. Vluchtelingen die theater maken bijvoorbeeld, en daarna in dialoog gaan met de bezoekers. Het publieksbereik is daar doorgaans beperkt, maar dat voldoet veel beter aan ons beleid dan financiering van de zoveelste blockbuster.’
En ook aan de sociale kant is het een en ander veranderd. ‘Een project waarbij elke dag soep wordt uitgedeeld aan daklozen, dat doen we niet meer. Want dat helpt ze niet om van hun status van dakloze af te komen en het brengt ze ook niet in contact met buurtbewoners. Pas als die twee groeperingen samen soep gaan maken, vinden wij het interessant worden.’
Een jaar of drie geleden deed VSBfonds onderzoek naar de vraag of impact investment – toen nog een vrij nieuwe term – een goede alternatieve strategie zou kunnen zijn voor de organisatie. Van oudsher is VSBfonds een donatiefonds bij uitstek, dat jaarlijks € 27 miljoen besteedt aan projecten die bijdragen aan de kwaliteit van samenleven in Nederland.
Impact investment was in opkomst; een markt die groeide als kool, enorm veel momentum wist te verzamelen en dus een onderzoek waard leek. Er werden mensen uit de investment-community geïnterviewd, rendementen en risico’s bestudeerd en er werd nagedacht over de toekomst van VSBfonds. De conclusie luidde: ‘Schoenmaker, blijf bij je leest’.
Laagdrempelig
‘Het bleek niet bij onze missie te passen,’ zegt Margriet van Diggelen, impactmanager bij het fonds. ‘De focus op mogelijk financieel rendement past gewoon niet bij wat wij in meerderheid doen: kleine projecten een steuntje in de rug geven die passen in onze missie. De helft van onze donaties doen we aan culturele organisaties bijvoorbeeld. Dat zijn projecten die vaak niet winstgevend zullen worden. Zelfs culturele instellingen als het Rijksmuseum krijgen subsidie en ook een razend succesvol festival als Oerol kan zichzelf niet bedruipen.
Onze Mens & Maatschappij-projecten zijn grotendeels kleinschalig, gericht op de ontwikkeling van mensen en buurten. Heel laagdrempelig, waarmee we bijvoorbeeld mensen het huis uit proberen te krijgen en te laten participeren in de maatschappij. Daar zit gewoon geen geld achter. Er is eigenlijk alleen plaats voor maatschappelijk rendement.’
Dat past bij VSBfonds, dat voortkomt uit de ruim tweehonderd jaar oude maatschappij ‘Tot Nut van ’t Algemeen’. Begin negentiende eeuw initieerde die de oprichting van Nutsspaarbanken, die sparen stimuleerden met het oog op verheffing van de gewone man. ‘Het geld dat we beheren, is traditioneel afkomstig van heel veel kleine spaarders,’ aldus Margriet van Diggelen. ‘En in die geest willen we dat geld ook weer teruggeven, tot in de haarvaten van de maatschappij.’
VSBfonds is een van de grootste donatiefondsen in de Nederlandse samenleving. Op de vraag of impact investing een goede aanvullende strategie zou zijn voor dit fonds, luidde het antwoord ‘nee’. Impact manager Margriet van Diggelen: ‘Het bleek niet bij onze missie te passen.’
Leercyclus
Ook in het achteraf bepalen of een donatie succesvol is geweest, heeft VSBfonds een ontwikkeling doorgemaakt. Over de vraag hoe je impact kunt meten, is veel discussie. Logisch, want het valt niet in geld of andere objectiveerbare eenheden uit te drukken. ‘Bij VSBfonds hebben we het over impactmanagement,’ zegt Margriet van Diggelen erover. ‘Dat is het volledige proces dat wij in een leercyclus hebben gegoten. Van het selecteren van projecten naar de uitvoering door de aanvrager, dan het monitoren, meten, vervolgens evalueren en georganiseerde feedback terugkoppelen naar de strategie. Dat hele proces is cruciaal. En daarin gaat het niet om geld, maar om het leereffect voor onze organisatie. Onderdeel van de feedback is dat wij onze donatie-ontvangers een evaluatie-vragenlijst sturen. En soms hebben we er ook een gesprek over: hoe is het uitgepakt? We zeggen daarbij van tevoren: we gaan je er niet op afrekenen, hoe slecht die resultaten ook zouden zijn. Dus wees vooral eerlijk. Ons is het om het leereffect te doen, zodat we de volgende keer nog betere keuzes kunnen maken. Overigens is het wel zo dat we ook grotere projecten ondersteunen en daarbij geldt: hoe meer geld je van ons krijgt, hoe hoger de eisen worden.’
Hoe dan ook gaat meer dan de helft van het geld naar kleine projecten. En daar werkt het donatieproces naar behoren. In de vier jaar dat Van Diggelen nu bij VSBfonds werkt, heeft ze nog niet meegemaakt dat achteraf bleek dat er met een donatie niets was gebeurd. ‘Ik kan het me in ieder geval niet herinneren. En trouwens: die € 2.000 die we stoppen in een buurthuisproject in een leeglopend dorp in Oost-Groningen is per definitie goed besteed geld.’
Spanningsveld
VSBfonds staat erom bekend dat het streng is voor zijn doelgroep. Ontvangers moeten een officiële rechtspersoon zijn, compleet met KvK-inschrijving en een basale governance-structuur. Iets wat haaks lijkt te staan op het streven naar laagdrempeligheid. Zeker als het gaat om een paar duizend euro. Van Diggelen beaamt: ‘Dat horen we inderdaad wel. Maar wij hebben ook een verantwoordelijkheid voor het goed besteden van onze gelden. Er is meer vraag naar geld dan wij beschikbaar hebben.
We proberen door adviseurs de regio in te sturen, mensen te helpen bij hun aanvraag. Want zo’n project moet gewoon goed in elkaar zitten. Daarnaast hebben we afgelopen jaar een pilot gedaan met doneren aan niet-rechtspersonen en we experimenteren met het idee om aanvragen per filmpje te laten doen. Zover zijn we nog niet, maar de pilot is bevallen, dus daar gaan we mee door.’
Hoe dan ook zal het spanningsveld blijven bestaan. ‘Iedereen kan bij ons een aanvraag doen, maar er zijn nu eenmaal eisen. En wat ik ook wil benadrukken: veel aanvragers geven achteraf aan dat ze veel gehad hebben aan de procedure. Door al die vragen die wij stellen, gingen zij veel beter nadenken over de aanpak en uitvoering van hun project. Die kant is er ook.’
Meer weten over de vijf drivers van transformatie?
naar boven
Over VSBfonds
Donatiebudget 2021: € 26.900.000 per jaar
Projecten ondersteund sinds 1990: 40.000
Fte’s: 36
Belegd vermogen (sinds 2007 ondergebracht bij Stichting VSB Vermogensfonds): € 1,4 mrd
Kosten: € 4.674.000
Na een opleiding tot registeraccountant was Margriet van Diggelen ruim tweeënhalf jaar in dienst bij PwC. Vervolgens verlegde ze de koers richting justitie, waar ze zich bekwaamde in het strafrechtelijk ‘afpakken’ van crimineel verkregen vermogen. Ze was achttien jaar in dienst bij het Openbaar Ministerie en nam zitting in de redactie van het tijdschrift aFPakken. Daarnaast was ze drie jaar docent op dat gebied aan het Studiecentrum Rechtspleging. Sinds 2018 werkt Margriet van Diggelen voor het VSBfonds, waar ze zich bezighoudt met de implementatie van de impactstrategie en de professionalisering van het onderzoek naar de impact van donaties.
‘In onze culturele projecten zoeken we de sociale component’
Impactfonds
Evengoed is het investeringsvirus niet helemaal aan VSBfonds voorbij getrokken. ‘Een klein deel van ons donatiebudget hebben we gedoneerd in KNHM Participaties. Dat is een investeringsfonds dat zich richt op ondernemende initiatieven, onder andere in krimpgemeenten, waar bewoners zelf de handschoen oppakken om hun dorp leefbaar te houden. Dat vinden we zodanig bij onze doelstelling passen dat we er een uitzondering voor hebben gemaakt.’
En ondertussen is er ook in het donatiebeleid een en ander veranderd. ‘Nog niet zo lang geleden gold als belangrijkste opdracht van het fonds: zorg dat je aan het eind van het jaar al het geld hebt uitgedeeld,’ vertelt Van Diggelen. ‘Maar in de vier jaar dat ik hier werk als impactmanager hebben we een flinke verandering doorgemaakt: die van output- naar impactfonds.’ Dat wil zoveel zeggen als: vooraf beoordelen wat een project teweeg kan gaan brengen: de impact. En aan de hand daarvan bepalen of het past binnen het donatiebeleid. Dat beleid dicteert dat met name projecten die de sociale cohesie en de sociale mobiliteit versterken, gekozen worden. Van Diggelen: ‘In onze culturele projecten bijvoorbeeld, zoeken we de sociale component. Met voorstellingen die aansluiting zoeken bij specifieke buurten of bevolkingsgroepen. Vluchtelingen die theater maken bijvoorbeeld, en daarna in dialoog gaan met de bezoekers. Het publieksbereik is daar doorgaans beperkt, maar dat voldoet veel beter aan ons beleid dan financiering van de zoveelste blockbuster.’
En ook aan de sociale kant is het een en ander veranderd. ‘Een project waarbij elke dag soep wordt uitgedeeld aan daklozen, dat doen we niet meer. Want dat helpt ze niet om van hun status van dakloze af te komen en het brengt ze ook niet in contact met buurtbewoners. Pas als die twee groeperingen samen soep gaan maken, vinden wij het interessant worden.’
Een jaar of drie geleden deed VSBfonds onderzoek naar de vraag of impact investment – toen nog een vrij nieuwe term – een goede alternatieve strategie zou kunnen zijn voor de organisatie. Van oudsher is VSBfonds een donatiefonds bij uitstek, dat jaarlijks € 27 miljoen besteedt aan projecten die bijdragen aan de kwaliteit van samenleven in Nederland.
Impact investment was in opkomst; een markt die groeide als kool, enorm veel momentum wist te verzamelen en dus een onderzoek waard leek. Er werden mensen uit de investment-community geïnterviewd, rendementen en risico’s bestudeerd en er werd nagedacht over de toekomst van VSBfonds. De conclusie luidde: ‘Schoenmaker, blijf bij je leest’.
Laagdrempelig
‘Het bleek niet bij onze missie te passen,’ zegt Margriet van Diggelen, impactmanager bij het fonds. ‘De focus op mogelijk financieel rendement past gewoon niet bij wat wij in meerderheid doen: kleine projecten een steuntje in de rug geven die passen in onze missie. De helft van onze donaties doen we aan culturele organisaties bijvoorbeeld. Dat zijn projecten die vaak niet winstgevend zullen worden. Zelfs culturele instellingen als het Rijksmuseum krijgen subsidie en ook een razend succesvol festival als Oerol kan zichzelf niet bedruipen.
Onze Mens & Maatschappij-projecten zijn grotendeels kleinschalig, gericht op de ontwikkeling van mensen en buurten. Heel laagdrempelig, waarmee we bijvoorbeeld mensen het huis uit proberen te krijgen en te laten participeren in de maatschappij. Daar zit gewoon geen geld achter. Er is eigenlijk alleen plaats voor maatschappelijk rendement.’
Dat past bij VSBfonds, dat voortkomt uit de ruim tweehonderd jaar oude maatschappij ‘Tot Nut van ’t Algemeen’. Begin negentiende eeuw initieerde die de oprichting van Nutsspaarbanken, die sparen stimuleerden met het oog op verheffing van de gewone man. ‘Het geld dat we beheren, is traditioneel afkomstig van heel veel kleine spaarders,’ aldus Margriet van Diggelen. ‘En in die geest willen we dat geld ook weer teruggeven, tot in de haarvaten van de maatschappij.’
VSBfonds is een van de grootste donatiefondsen in de Nederlandse samenleving. Op de vraag of impact investing een goede aanvullende strategie zou zijn voor dit fonds, luidde het antwoord ‘nee’. Impact manager Margriet van Diggelen: ‘Het bleek niet bij onze missie te passen.’