maatschappelijke
organisaties
Over TOSCA – Tribe of Sustainability Change Agents
Opgericht: juni 2019
Partners: Nicolette Loonen en Ulrike de Jong
Associate partner
TOSCA is een kleine maatschap, en onderdeel van een netwerk met andere kleine specialisten. Klanten zijn koplopers in duurzaamheid, of bedrijven die de ambitie hebben om te versnellen op duurzaamheid. TOSCA heeft een partnerschap met prof. Rob van Tulder van Rotterdam School of Management, met wie het samen een transformatieprogramma heeft ontwikkeld voor bedrijven rondom de SDGs.
Mentor
Een belangrijke taak dicht Nicolette Loonen toe aan commissarissen. Die mogen van haar een veel actievere rol opeisen als het gaat om het binnenbrengen van de buitenwereld in de organisatie. ‘Dat is nog grotendeels onontgonnen terrein. Je wilt weten hoe de verschillende stakeholders in de samenleving door de besluitvorming in de boardroom worden geraakt. Weet je dat niet, dan ontstaat er heel makkelijk tunnelvisie. Commissarissen zouden die feedback actief moeten verschaffen en in geval van tunnelvisie ook eerder op de rem moeten trappen.’
Bij maatschappelijke organisaties is die rol volgens haar vaak al beter ingevuld. ‘Daar zijn de raden van toezicht vaak wat groter, met meer specifieke expertise, waardoor er ook meer diversiteit is. Bij Rutgers bijvoorbeeld hadden we een raad van toezicht met negen mensen, van wie twee jonger dan 25 jaar. Dat is met opzet, omdat bijna al het werk dat Rutgers doet op die leeftijd gericht is.’
Maatschappelijke organisaties lopen volgens Nicolette Loonen in de voorhoede van een duurzamere maatschappij. Enkele van hen ‘zijn’ de duurzaamheidsbeweging. ‘Dat is goed, die rol moeten ze ook blijven spelen. Maar het is nu zeker ook zaak om over de schouder te kijken en het bedrijfsleven mee te krijgen. Als een mentor. Om samen op te trekken in gemeenschappelijk belang. Want als je die bedrijven meekrijgt, kun je enorm veel bewerkstelligen.’
‘We hebben als mensen een allesverwoestende dynamiek op gang gebracht; zelf gecreëerd. Dus kunnen we ook leren hoe we het anders moeten doen’
‘Lang niet alle maatschappelijke organisaties zijn effectief op dit dossier’
Meer weten over de vijf drivers van transformatie?
‘Corona, droogte, natuurbranden, oorlog. Maar ondertussen ging de AEX weer lekker omhoog’
De eerste achttien jaar van haar carrière was accountant Nicolette Loonen (1972) actief voor KPMG, waar ze zowel in de accountancy als in de consultancy heeft gewerkt. Ze richtte er het vrouwennetwerk, Female Capital, op met als doelstelling meer vrouwen op topposities binnen de organisatie te krijgen. Daarna werkte ze in meerdere bedrijven als adviseur of interim-manager. Ze werd in 2013 toezichthouder bij Rutgers en in 2014 bij pensioenfonds ABP, is docent bij de Nederlandse vereniging van commissarissen & directeuren en probeert in haar gemeente Oosterhout de Sustainable Development Goals op de agenda te krijgen. In 2019 richtte ze TOSCA – Tribe of Sustainability Change Agents op.
Kwetsbaarheid
In het verleden werd ze daar dan drammerig van. ‘Ik herinner me dat ik bij KPMG bij de zoveelste meeting over de positie van vrouwen in de top een keer met de vuist op tafel heb geslagen: “Zien jullie het dan niet?” Maar ik heb ondertussen geleerd dat dat niet effectief is. Dat is sowieso een valkuil voor maatschappelijke organisaties die het bedrijfsleven aanspreken op duurzaamheid. Bedrijven willen graag met hen in gesprek over de mogelijkheden om dingen ten goede te veranderen. Maar zo gauw zo’n club te drammerig wordt, haken ze af.’
Verschil maken bij bedrijven is volgens Loonen een delicaat spel waarbij een evenwicht gevonden moet worden tussen geduld en activisme. ‘Ik heb laatst een pleidooi gehouden voor lef en kwetsbaarheid. De dilemma’s die moeten worden opgelost, zíjn complex en dan is het soms misschien gepast om te zeggen: ik weet het eigenlijk ook niet. Alleen al een dergelijke opmerking kan een enorme brug vormen om samen verder te komen.’
Anderzijds ziet ze ook dat de duurzaamheidsbeweging kansen laat liggen. ‘Met de formulering van de Sustainable Development Goals (SDGs) door de VN is er een “taal” gekomen die bedrijven in staat stelt om met maatschappelijke, activistische partijen te praten. Ze hebben ook meer duidelijkheid teweeggebracht over wat bedrijven kunnen doen. Maar ik vind dat partijen die taal nog te weinig gebruiken om daar op een constructieve manier over in gesprek te komen.’
Meestribbelen
Volgens Nicolette Loonen onderschatten veel organisaties nog altijd schromelijk hun eigen verandervermogen. Ze haalt het voorbeeld aan van Apple-CEO Tim Cook, die enkele jaren geleden in Ierland een pleidooi hield voor een eerlijker belastingstrategie bij multinationals. ‘Een geweldig betoog, maar het eindigt in de constatering dat Apple in z’n eentje niet zoveel kan doen. Dan denk ik: begin vast! En ga met je belangrijkste peers om de tafel zitten om het te bewerkstelligen. Als de baas van een van de hoogst gewaardeerde bedrijven dat zo zegt, dan vind ik dat een symbool van gecultiveerd onvermogen.’
En daar is volgens Loonen geen tijd meer voor. ‘Willen we als mensheid nog voortbestaan hebben op dit schip, dan zullen we echt op een heel andere manier naar de samenleving moeten gaan kijken. Voor het bedrijfsleven betekent dat een verschuiving van winstmaximalisatie naar waardemaximalisatie. De vraag: “welke waarde voeg ik toe” dient primair te zijn. En daarna: “hoe minimaliseer ik de schade die ik daarbij teweegbreng?” We hebben als mensen een allesverwoestende dynamiek op gang gebracht; dat hebben we zelf gecreëerd. Dus kunnen we ook leren hoe we het anders moeten doen.’
In de gesprekken die ze voert over dat onderwerp, komt Loonen logischerwijs allerhande verzet tegen, hoewel ze steeds minder vaak tegen een expliciet nee aanloopt. ‘Iedereen is heus van goede wil, dus wat je vooral krijgt is “we willen wel, maar…” Meestribbelen noemt transitieprofessor Jan Rotmans dat. Eigenlijk vind ik die houding gevaarlijker dan een botte weigering. Want dat is alsof je tegen een schaduw loopt te vechten.’
Al een halve carrière zet Nicolette Loonen zich in voor een duurzame samenleving en met name een duurzamer bedrijfsleven. Sinds 2019 doet ze dat vanuit adviesbureau TOSCA – Tribe of Sustainability Change Agents, dat organisaties wil helpen een force for good te zijn en hen bijstaat in de verslaglegging daarvan.
Loonen is accountant van opleiding en werkte van 1994 tot 2013 voor KPMG, waar ze de oprichter was van het vrouwennetwerk, dat de benoeming van meer vrouwen in de top beoogde. De realiteit, zo ondervond ze ook bij KPMG, is weerbarstig. En als het gaat over de verduurzaming van de BV Nederland vindt ze de voortgang ook veel te traag. ‘Het blijft ploeteren. We ervaren nu allemaal hoe kwetsbaar de samenleving is: corona, droogte, natuurbranden, oorlog. Maar ondertussen ging de AEX weer lekker omhoog.’
Samenhang
Nee, dan maatschappelijke organisaties. ‘Die zijn in wezen veel meer op duurzaamheid gericht. Veel van wat in de schaduw van het winststreven in de verdrukking komt, daar ontfermen maatschappelijke organisaties zich over. In die zin is de maatschappij bij hen denk ik in betere handen.’
Waarmee ze niet gezegd wil hebben dat het maatschappelijke veld aan de ‘goede’ kant staat en het bedrijfsleven aan de ‘verkeerde’. ‘Het is diffuus geworden. In het bedrijfsleven zie ik een groeiende bereidheid om te praten over maatschappelijke verantwoordelijkheden; anderzijds opereren lang niet alle maatschappelijke organisaties effectief op dit dossier. Zo zie ik bij hen de sterke neiging om zich alleen te willen richten op hun kleine stukje van de duurzaamheidspuzzel. Maar ik bezie duurzaamheid holistisch, in de samenhang tussen milieu, economie en welzijn. Als je alleen op je eigen kleine stukje blijft zitten, mis je die samenhang.’
Ze noemt het voorbeeld van Rutgers, de Nederlandse organisatie die zich bezighoudt met vraagstukken op het gebied van seksuele rechten en reproductie en waar ze tot voor kort toezichthouder was. ‘De duurzaamheidscrisis is ook een bevolkingsvraagstuk en in die zin is het ook een vraagstuk van seksuele rechten, die op veel plekken in deze wereld nog niet of nauwelijks zijn geregeld. Overal waar die rechten goed zijn vastgelegd, zie je het aantal tienermoeders hard afnemen, wat een flinke invloed kan hebben op de voortgaande groei van de wereldbevolking, terwijl jonge vrouwen een beter perspectief krijgen. Als je zo kijkt, dan zie je dat je daadwerkelijk maatschappelijke invloed kunt hebben op systeemniveau. De relevante vraag is dan niet meer: hoe kunnen we het minder slecht doen? Maar: hoe doen we het goed genoeg?’
Nicolette Loonen zet zich met haar organisatie TOSCA – Tribe of Sustainability Change Agents in voor de verduurzaming van het bedrijfsleven. Maatschappelijke organisaties spelen daarin van nature een positieve rol, vindt ze. ‘Maar veel van hen blijven te veel op hun eigen stukje van de duurzaamheidspuzzel zitten.’
Associate partner
TOSCA is een kleine maatschap, en onderdeel van een netwerk met andere kleine specialisten. Klanten zijn koplopers in duurzaamheid, of bedrijven die de ambitie hebben om te versnellen op duurzaamheid. TOSCA heeft een partnerschap met prof. Rob van Tulder van Rotterdam School of Management, met wie het samen een transformatieprogramma heeft ontwikkeld voor bedrijven rondom de SDGs.
Over TOSCA – Tribe of Sustainability Change Agents
Opgericht: juni 2019
Partners: Nicolette Loonen en Ulrike de Jong
Mentor
Een belangrijke taak dicht Nicolette Loonen toe aan commissarissen. Die mogen van haar een veel actievere rol opeisen als het gaat om het binnenbrengen van de buitenwereld in de organisatie. ‘Dat is nog grotendeels onontgonnen terrein. Je wilt weten hoe de verschillende stakeholders in de samenleving door de besluitvorming in de boardroom worden geraakt. Weet je dat niet, dan ontstaat er heel makkelijk tunnelvisie. Commissarissen zouden die feedback actief moeten verschaffen en in geval van tunnelvisie ook eerder op de rem moeten trappen.’
Bij maatschappelijke organisaties is die rol volgens haar vaak al beter ingevuld. ‘Daar zijn de raden van toezicht vaak wat groter, met meer specifieke expertise, waardoor er ook meer diversiteit is. Bij Rutgers bijvoorbeeld hadden we een raad van toezicht met negen mensen, van wie twee jonger dan 25 jaar. Dat is met opzet, omdat bijna al het werk dat Rutgers doet op die leeftijd gericht is.’
Maatschappelijke organisaties lopen volgens Nicolette Loonen in de voorhoede van een duurzamere maatschappij. Enkele van hen ‘zijn’ de duurzaamheidsbeweging. ‘Dat is goed, die rol moeten ze ook blijven spelen. Maar het is nu zeker ook zaak om over de schouder te kijken en het bedrijfsleven mee te krijgen. Als een mentor. Om samen op te trekken in gemeenschappelijk belang. Want als je die bedrijven meekrijgt, kun je enorm veel bewerkstelligen.’
Meer weten over de vijf drivers van transformatie?
naar boven
De eerste achttien jaar van haar carrière was accountant Nicolette Loonen (1972) actief voor KPMG, waar ze zowel in de accountancy als in de consultancy heeft gewerkt. Ze richtte er het vrouwennetwerk, Female Capital, op met als doelstelling meer vrouwen op topposities binnen de organisatie te krijgen. Daarna werkte ze in meerdere bedrijven als adviseur of interim-manager. Ze werd in 2013 toezichthouder bij Rutgers en in 2014 bij pensioenfonds ABP, is docent bij de Nederlandse vereniging van commissarissen & directeuren en probeert in haar gemeente Oosterhout de Sustainable Development Goals op de agenda te krijgen. In 2019 richtte ze TOSCA – Tribe of Sustainability Change Agents op.
‘Corona, droogte, natuurbranden, oorlog. Maar ondertussen ging de AEX weer lekker omhoog’
Kwetsbaarheid
In het verleden werd ze daar dan drammerig van. ‘Ik herinner me dat ik bij KPMG bij de zoveelste meeting over de positie van vrouwen in de top een keer met de vuist op tafel heb geslagen: “Zien jullie het dan niet?” Maar ik heb ondertussen geleerd dat dat niet effectief is. Dat is sowieso een valkuil voor maatschappelijke organisaties die het bedrijfsleven aanspreken op duurzaamheid. Bedrijven willen graag met hen in gesprek over de mogelijkheden om dingen ten goede te veranderen. Maar zo gauw zo’n club te drammerig wordt, haken ze af.’
Verschil maken bij bedrijven is volgens Loonen een delicaat spel waarbij een evenwicht gevonden moet worden tussen geduld en activisme. ‘Ik heb laatst een pleidooi gehouden voor lef en kwetsbaarheid. De dilemma’s die moeten worden opgelost, zíjn complex en dan is het soms misschien gepast om te zeggen: ik weet het eigenlijk ook niet. Alleen al een dergelijke opmerking kan een enorme brug vormen om samen verder te komen.’
Anderzijds ziet ze ook dat de duurzaamheidsbeweging kansen laat liggen. ‘Met de formulering van de Sustainable Development Goals (SDGs) door de VN is er een “taal” gekomen die bedrijven in staat stelt om met maatschappelijke, activistische partijen te praten. Ze hebben ook meer duidelijkheid teweeggebracht over wat bedrijven kunnen doen. Maar ik vind dat partijen die taal nog te weinig gebruiken om daar op een constructieve manier over in gesprek te komen.’
Meestribbelen
Volgens Nicolette Loonen onderschatten veel organisaties nog altijd schromelijk hun eigen verandervermogen. Ze haalt het voorbeeld aan van Apple-CEO Tim Cook, die enkele jaren geleden in Ierland een pleidooi hield voor een eerlijker belastingstrategie bij multinationals. ‘Een geweldig betoog, maar het eindigt in de constatering dat Apple in z’n eentje niet zoveel kan doen. Dan denk ik: begin vast! En ga met je belangrijkste peers om de tafel zitten om het te bewerkstelligen. Als de baas van een van de hoogst gewaardeerde bedrijven dat zo zegt, dan vind ik dat een symbool van gecultiveerd onvermogen.’
En daar is volgens Loonen geen tijd meer voor. ‘Willen we als mensheid nog voortbestaan hebben op dit schip, dan zullen we echt op een heel andere manier naar de samenleving moeten gaan kijken. Voor het bedrijfsleven betekent dat een verschuiving van winstmaximalisatie naar waardemaximalisatie. De vraag: “welke waarde voeg ik toe” dient primair te zijn. En daarna: “hoe minimaliseer ik de schade die ik daarbij teweegbreng?” We hebben als mensen een allesverwoestende dynamiek op gang gebracht; dat hebben we zelf gecreëerd. Dus kunnen we ook leren hoe we het anders moeten doen.’
In de gesprekken die ze voert over dat onderwerp, komt Loonen logischerwijs allerhande verzet tegen, hoewel ze steeds minder vaak tegen een expliciet nee aanloopt. ‘Iedereen is heus van goede wil, dus wat je vooral krijgt is “we willen wel, maar…” Meestribbelen noemt transitieprofessor Jan Rotmans dat. Eigenlijk vind ik die houding gevaarlijker dan een botte weigering. Want dat is alsof je tegen een schaduw loopt te vechten.’
Al een halve carrière zet Nicolette Loonen zich in voor een duurzame samenleving en met name een duurzamer bedrijfsleven. Sinds 2019 doet ze dat vanuit adviesbureau TOSCA – Tribe of Sustainability Change Agents, dat organisaties wil helpen een force for good te zijn en hen bijstaat in de verslaglegging daarvan.
Loonen is accountant van opleiding en werkte van 1994 tot 2013 voor KPMG, waar ze de oprichter was van het vrouwennetwerk, dat de benoeming van meer vrouwen in de top beoogde. De realiteit, zo ondervond ze ook bij KPMG, is weerbarstig. En als het gaat over de verduurzaming van de BV Nederland vindt ze de voortgang ook veel te traag. ‘Het blijft ploeteren. We ervaren nu allemaal hoe kwetsbaar de samenleving is: corona, droogte, natuurbranden, oorlog. Maar ondertussen ging de AEX weer lekker omhoog.’
Samenhang
Nee, dan maatschappelijke organisaties. ‘Die zijn in wezen veel meer op duurzaamheid gericht. Veel van wat in de schaduw van het winststreven in de verdrukking komt, daar ontfermen maatschappelijke organisaties zich over. In die zin is de maatschappij bij hen denk ik in betere handen.’
Waarmee ze niet gezegd wil hebben dat het maatschappelijke veld aan de ‘goede’ kant staat en het bedrijfsleven aan de ‘verkeerde’. ‘Het is diffuus geworden. In het bedrijfsleven zie ik een groeiende bereidheid om te praten over maatschappelijke verantwoordelijkheden; anderzijds opereren lang niet alle maatschappelijke organisaties effectief op dit dossier. Zo zie ik bij hen de sterke neiging om zich alleen te willen richten op hun kleine stukje van de duurzaamheidspuzzel. Maar ik bezie duurzaamheid holistisch, in de samenhang tussen milieu, economie en welzijn. Als je alleen op je eigen kleine stukje blijft zitten, mis je die samenhang.’
Ze noemt het voorbeeld van Rutgers, de Nederlandse organisatie die zich bezighoudt met vraagstukken op het gebied van seksuele rechten en reproductie en waar ze tot voor kort toezichthouder was. ‘De duurzaamheidscrisis is ook een bevolkingsvraagstuk en in die zin is het ook een vraagstuk van seksuele rechten, die op veel plekken in deze wereld nog niet of nauwelijks zijn geregeld. Overal waar die rechten goed zijn vastgelegd, zie je het aantal tienermoeders hard afnemen, wat een flinke invloed kan hebben op de voortgaande groei van de wereldbevolking, terwijl jonge vrouwen een beter perspectief krijgen. Als je zo kijkt, dan zie je dat je daadwerkelijk maatschappelijke invloed kunt hebben op systeemniveau. De relevante vraag is dan niet meer: hoe kunnen we het minder slecht doen? Maar: hoe doen we het goed genoeg?’
Nicolette Loonen zet zich met haar organisatie TOSCA – Tribe of Sustainability Change Agents in voor de verduurzaming van het bedrijfsleven. Maatschappelijke organisaties spelen daarin van nature een positieve rol, vindt ze. ‘Maar veel van hen blijven te veel op hun eigen stukje van de duurzaamheidspuzzel zitten.’