in de publieke sector
‘Een succesvolle strategische
alliantie begint
met de inhoud,
niet met de vorm’
‘Preventie wordt ingezet om een dreigend zorg
infarct te kunnen afremmen dan wel
te voorkomen’
‘Nu werkt een op
de zeven mensen
in de zorg,in 2040 moeten dat er een
op de vier zijn’
Betrek de burger
Opvallend is dat de partijen die strategische allianties aangaan om bijvoorbeeld zorg of wonen in de regio voor de burger beter of betaalbaarder te maken, vrij zelden zelf in gesprek gaan met die burger. Die verneemt vaak pas in een laat stadium – wanneer besluiten en acties al zijn genomen – welke veranderingen hem te wachten staan. Met alle gevolgen van dien. ‘Ik zie partijen alleen maar over burgers en patiënten praten. Zelden of nooit met. Daar zit ’m ook de pijn,’ zegt
NZa-bestuursvoorzitter Marjan Kaljouw in het interview. Belangrijk is om de visie van burgers van meet af aan mee te nemen in de besprekingen.
Organiseer anders
Partijen moeten met elkaar strategische samenwerking zoeken om het werk slimmer en efficiënter in te richten en te verdelen. Dat is nodig om de schaarste die er is op alle gebieden te kunnen managen. Dat betekent ook: keuzes maken over welke activiteiten wel of niet tot de kern van de instelling blijven behoren. Wat doen we zelf? Wat stoten we af? En welk gebied gaan we beslaan? Hierover moeten nieuwe afspraken worden gemaakt.
Investeer in de relatie
Investeren is nodig om de nieuwe allianties een kans van slagen te geven. Daarbij gaat het niet alleen om investeren in euro’s, maar bovenal om investeren in de relatie met de andere partij. De uitdaging is om samen op één lijn te komen, om een gemeenschappelijk doel voor ogen te hebben en bovenal te weten waaróm deze alliantie noodzakelijk is.
Heb visie en lef
Zonder visie en lef is een strategische allianties in een tijd als deze gedoemd te mislukken. Leiders moeten bereid zijn over hun eigen schaduw heen te stappen. Ze moeten een visie kunnen formuleren en uitdragen waaruit blijkt dat de alliantie de enige manier is om met elkaar verder te komen. En ze moeten durven om het grotere belang boven het belang van de eigen organisatie te stellen, en niet bang zijn om harde keuzes te maken. Keuzes die soms betekenen dat een ziekenhuis of een laboratorium weg moet omdat er al voldoende van zijn in een bepaalde regio.
Werk vanuit de inhoud
Als er één les is die we keer op keer tegenkomen in het veld dan is het wel dat een succesvolle strategische alliantie begint met de inhoud en niet met de vorm. Met andere woorden: eerst de gezamenlijke visie helder krijgen, het hoe en waarom van de samenwerking. Daarna volgen de afspraken.
Personeelsschaarste
Als er één trend is die voor op het netvlies staat bij vrijwel alle partijen in de publieke sector, dan is het wel de enorme krapte aan personeel. Vooral de zorg kampt hiermee. Dit is met name een gevolg van de vergrijzing en ontgroening van de beroepsbevolking en versterkt door de coronapandemie. De vergrijzing zorgt bovendien voor een toenemende vraag naar zorg en dus naar meer personeel. Volgens berekeningen van de Sociaal Economische Raad (SER) zijn er in 2040 meer dan twee miljoen mensen nodig in de zorg. Ter vergelijking: in 2020 werkten daar zo’n 1,4 miljoen mensen. Nu werkt een op de zeven mensen in de zorg, in 2040 moeten dat er een op de vier zijn. Een streefgetal dat moeilijk dan wel niet haalbaar is. De personeelsschaarste zal dan ook naar alle waarschijnlijkheid de komende jaren een punt van zorg blijven.
Preventie en zelfredzaamheid
De overheid, zorgaanbieders en zorgverzekeraars zetten meer en meer in ter preventie van ziekte en zelfredzaamheid van burgers. Ook dit is een duidelijke trend die zich aftekent en die een belangrijke plek inneemt in het Integraal Zorgakkoord (IZA). Preventie wordt ingezet als een middel in de strijd om een dreigend zorginfarct te kunnen afremmen dan wel te voorkomen. Ook zetten partijen breed in op de zelfredzaamheid van burgers met zo min mogelijk professionele ondersteuning en zorg. Het gevolg hiervan is dat instellingen rondom die burger zich anders moeten gaan organiseren en andere diensten en producten moeten aanbieden.
Vertrouwen
Een thema van belang. Hoe ogenschijnlijk ‘soft’ ook. Immers, zonder vertrouwen is samenwerking nagenoeg onmogelijk. Martin van Rijn zegt het heel treffend in het interview: ‘Cultuur is een zachte waarde die later heel bepalend kan worden.’ Dat geldt ook voor vertrouwen. Het is een noodzakelijke verbindende factor die vrijwel alle geïnterviewden als voorwaarde voor samenwerking stellen en waar menig partij mee worstelt.
IT en data
Een omvangrijk thema. Want niet alleen kan IT innovatieve oplossingen bieden voor bijvoorbeeld de zorg waardoor er minder personeel nodig is (e-health), het delen van data levert weer heel andere mogelijkheden op. Hierdoor lukt het bijvoorbeeld om – met behulp van kunstmatige intelligentie – doelgroepen en potentiële ziektes in kaart te brengen waardoor (geautomatiseerde) vroegdiagnostiek mogelijk is. Het is ook niet voor niets dat nagenoeg geen enkele partij protesteerde tegen de digitaliseringsparagraaf in het Integraal Zorgakkoord. Naast preventie vormt ook IT een belangrijke sleutel in de strijd tegen het zorginfarct.
‘Samenwerken – ofwel het aangaan van strategische
allianties – is in
veel opzichten
het enige antwoord’
Het aangaan van strategische allianties in het publieke domein is geen keuze meer maar noodzaak. Dat is kort gezegd waar deze publicatie om draait. Domeinen overlappen elkaar en grijpen op elkaar in. Of het nu gaat om passende zorg, duurzaam en betaalbaar wonen, de arbeidsmarkt of het klimaat. Alles heeft te maken met alles. Grenzen vervagen en expertise is versplinterd. Daarom zoeken steeds meer organisaties strategische samenwerking. Men bundelt graag de krachten om samen de uitdagingen het hoofd te kunnen bieden. Samenwerken – oftewel het aangaan van strategische allianties – is in veel opzichten het enige antwoord. En op dit gebied gebeurt er al veel goeds. Maar het moet sneller. De tijd dringt.
Tegelijkertijd is samenwerken bepaald niet eenvoudig. Temeer daar waar het domeinoverstijgende samenwerking betreft. En juist dat is nodig om een zorginfarct te voorkomen, de woningnood het hoofd te bieden en de klimaatproblemen een halt toe te roepen. Partijen moeten over hun eigen schaduw heen stappen en niet het eigen maar grotere belang voor ogen hebben. En intussen is het speelveld waarin de publieke sector zich bevindt dusdanig in beweging dat het overzicht soms zoek is en het niet zelden lastig succesvol aanhaken is bij potentiële samenwerkingspartners.
Daarom zetten wij hier de belangrijkste trends en aanbevelingen op een rij. Het goede nieuws is: er zijn al aardig wat ‘best practices’. Voorbeelden van succesvolle initiatieven waar we lering uit trekken. De lijst hierna is geen uitputtende opsomming. Daarvoor zijn de ontwikkelingen in de markt te omvangrijk en te divers. Het is wél een overzicht van thema’s en aandachtspunten die wij vaak tegenkomen in onze praktijk en die terugkomen in de interviews in deze publicatie.
De ontwikkelingen in de publieke sector worden te complex voor partijen om alleen op te lossen. Welke trends zijn hierop van invloed? En wat zijn onze aanbevelingen als het gaat om het aangaan van strategische allianties? U leest het hierna.
in de publieke sector
‘Een succesvolle strategische alliantie
begint met de inhoud,
niet met de vorm’
Betrek de burger
Opvallend is dat de partijen die strategische allianties aangaan om bijvoorbeeld zorg of wonen in de regio voor de burger beter of betaalbaarder te maken, vrij zelden zelf in gesprek gaan met die burger. Die verneemt vaak pas in een laat stadium – wanneer besluiten en acties al zijn genomen – welke veranderingen hem te wachten staan. Met alle gevolgen van dien. ‘Ik zie partijen alleen maar over burgers en patiënten praten. Zelden of nooit met. Daar zit ’m ook de pijn,’ zegt NZa-bestuursvoorzitter Marjan Kaljouw in het interview. Belangrijk is om de visie van burgers van meet af aan mee te nemen in de besprekingen.
Organiseer anders
Partijen moeten met elkaar strategische samenwerking zoeken om het werk slimmer en efficiënter in te richten en te verdelen. Dat is nodig om de schaarste die er is op alle gebieden te kunnen managen. Dat betekent ook: keuzes maken over welke activiteiten wel of niet tot de kern van de instelling blijven behoren. Wat doen we zelf? Wat stoten we af? En welk gebied gaan we beslaan? Hierover moeten nieuwe afspraken worden gemaakt.
Investeer in de relatie
Investeren is nodig om de nieuwe allianties een kans van slagen te geven. Daarbij gaat het niet alleen om investeren in euro’s, maar bovenal om investeren in de relatie met de andere partij. De uitdaging is om samen op één lijn te komen, om een gemeenschappelijk doel voor ogen te hebben en bovenal te weten waaróm deze alliantie noodzakelijk is.
Heb visie en lef
Zonder visie en lef is een strategische allianties in een tijd als deze gedoemd te mislukken. Leiders moeten bereid zijn over hun eigen schaduw heen te stappen. Ze moeten een visie kunnen formuleren en uitdragen waaruit blijkt dat de alliantie de enige manier is om met elkaar verder te komen. En ze moeten durven om het grotere belang boven het belang van de eigen organisatie te stellen, en niet bang zijn om harde keuzes te maken. Keuzes die soms betekenen dat een ziekenhuis of een laboratorium weg moet omdat er al voldoende van zijn in een bepaalde regio.
Werk vanuit de inhoud
Als er één les is die we keer op keer tegenkomen in het veld dan is het wel dat een succesvolle strategische alliantie begint met de inhoud en niet met de vorm. Met andere woorden: eerst de gezamenlijke visie helder krijgen, het hoe en waarom van de samenwerking. Daarna volgen de afspraken.
‘Preventie wordt ingezet
om een dreigend zorg
infarct te kunnen afremmen dan wel te voorkomen’
‘Nu werkt een op de
zeven mensen in de zorg,
in 2040 moeten dat er
een op de vier zijn’
Preventie en zelfredzaamheid
De overheid, zorgaanbieders en zorgverzekeraars zetten meer en meer in ter preventie van ziekte en zelfredzaamheid van burgers. Ook dit is een duidelijke trend die zich aftekent en die een belangrijke plek inneemt in het Integraal Zorgakkoord (IZA). Preventie wordt ingezet als een middel in de strijd om een dreigend zorginfarct te kunnen afremmen dan wel te voorkomen. Ook zetten partijen breed in op de zelfredzaamheid van burgers met zo min mogelijk professionele ondersteuning en zorg. Het gevolg hiervan is dat instellingen rondom die burger zich anders moeten gaan organiseren en andere diensten en producten moeten aanbieden.
Vertrouwen
Een thema van belang. Hoe ogenschijnlijk ‘soft’ ook. Immers, zonder vertrouwen is samenwerking nagenoeg onmogelijk. Martin van Rijn zegt het heel treffend in het interview: ‘Cultuur is een zachte waarde die later heel bepalend kan worden.’ Dat geldt ook voor vertrouwen. Het is een noodzakelijke verbindende factor die vrijwel alle geïnterviewden als voorwaarde voor samenwerking stellen en waar menig partij mee worstelt.
IT en data
Een omvangrijk thema. Want niet alleen kan IT innovatieve oplossingen bieden voor bijvoorbeeld de zorg waardoor er minder personeel nodig is (e-health), het delen van data levert weer heel andere mogelijkheden op. Hierdoor lukt het bijvoorbeeld om – met behulp van kunstmatige intelligentie – doelgroepen en potentiële ziektes in kaart te brengen waardoor (geautomatiseerde) vroegdiagnostiek mogelijk is. Het is ook niet voor niets dat nagenoeg geen enkele partij protesteerde tegen de digitaliseringsparagraaf in het Integraal Zorgakkoord. Naast preventie vormt ook IT een belangrijke sleutel in de strijd tegen het zorginfarct.
‘Samenwerken – ofwel het aangaan van strategische
allianties – is in veel opzichten het enige antwoord’
Tegelijkertijd is samenwerken bepaald niet eenvoudig. Temeer daar waar het domeinoverstijgende samenwerking betreft. En juist dat is nodig om een zorginfarct te voorkomen, de woningnood het hoofd te bieden en de klimaatproblemen een halt toe te roepen. Partijen moeten over hun eigen schaduw heen stappen en niet het eigen maar grotere belang voor ogen hebben. En intussen is het speelveld waarin de publieke sector zich bevindt dusdanig in beweging dat het overzicht soms zoek is en het niet zelden lastig succesvol aanhaken is bij potentiële samenwerkingspartners.
Daarom zetten wij hier de belangrijkste trends en aanbevelingen op een rij. Het goede nieuws is: er zijn al aardig wat ‘best practices’. Voorbeelden van succesvolle initiatieven waar we lering uit trekken. De lijst hierna is geen uitputtende opsomming. Daarvoor zijn de ontwikkelingen in de markt te omvangrijk en te divers. Het is wél een overzicht van thema’s en aandachtspunten die wij vaak tegenkomen in onze praktijk en die terugkomen in de interviews in deze publicatie.
Personeelsschaarste
Als er één trend is die voor op het netvlies staat bij vrijwel alle partijen in de publieke sector, dan is het wel de enorme krapte aan personeel. Vooral de zorg kampt hiermee. Dit is met name een gevolg van de vergrijzing en ontgroening van de beroepsbevolking en versterkt door de coronapandemie. De vergrijzing zorgt bovendien voor een toenemende vraag naar zorg en dus naar meer personeel. Volgens berekeningen van de Sociaal Economische Raad (SER) zijn er in 2040 meer dan twee miljoen mensen nodig in de zorg. Ter vergelijking: in 2020 werkten daar zo’n 1,4 miljoen mensen. Nu werkt een op de zeven mensen in de zorg, in 2040 moeten dat er een op de vier zijn. Een streefgetal dat moeilijk dan wel niet haalbaar is. De personeelsschaarste zal dan ook naar alle waarschijnlijkheid de komende jaren een punt van zorg blijven.
Het aangaan van strategische allianties in het publieke domein is geen keuze meer maar noodzaak. Dat is kort gezegd waar deze publicatie om draait. Domeinen overlappen elkaar en grijpen op elkaar in. Of het nu gaat om passende zorg, duurzaam en betaalbaar wonen, de arbeidsmarkt of het klimaat. Alles heeft te maken met alles. Grenzen vervagen en expertise is versplinterd. Daarom zoeken steeds meer organisaties strategische samenwerking. Men bundelt graag de krachten om samen de uitdagingen het hoofd te kunnen bieden. Samenwerken – oftewel het aangaan van strategische allianties – is in veel opzichten het enige antwoord. En op dit gebied gebeurt er al veel goeds. Maar het moet sneller. De tijd dringt.
De ontwikkelingen in de publieke sector worden te complex voor partijen om alleen op te lossen. Welke trends zijn hierop van invloed? En wat zijn onze aanbevelingen als het gaat om het aangaan van strategische allianties? U leest het hierna.