Eeuwige kunst, duurzame toekomst

Het meest duurzame museum ter wereld worden. Het is een stevige ambitie die het Rijksmuseum zichzelf oplegt. Waarom? En hoe werkt Nederlands’ meest toonaangevende museum hieraan? BDO-partner Audit & Assurance Job Terlingen vraagt het aan Hoofd Facilitair Bedrijf Karen Keeman en Coördinator Duurzaamheid Brique Sibbing.

Job: ‘Als ik door het Rijksmuseum loop, voel ik dat hier verleden, heden en toekomst samenkomen. Velen voor me hebben deze schitterende kunstwerken gezien, velen na mij willen dat nog doen. Het is voor jullie een enorme opgave op zich om ervoor te blijven zorgen dat dat kan. Waarom zetten jullie daar deze duurzaamheidsambitie nog naast?’

Karen: ‘Het Rijksmuseum bewaart spullen voor de eeuwigheid. Goed zorgen voor onze kunstwerken is onze allerhoogste prioriteit. Steeds weer geeft dat nieuwe uitdagingen. Ook in hoe we zorgen voor onze gebouwen, technische installaties, bezoekers en omgeving. Het past in deze tijd en in onze gezamenlijke maatschappelijke uitdaging om dat duurzamer te doen. Daar voelen we ons verantwoordelijk voor want we willen bijdragen aan een goede toekomst in alle opzichten. Dat de ambitie stevig is, past bij ons. Flinke ambities motiveren en inspireren ons: wat we hebben gezegd, willen we ook doen.’

Job: ‘Ik kan me voorstellen dat verduurzaming voor een museum extra uitdagend is, zoals bijvoorbeeld steeds eenzelfde temperatuur aanhouden.’

Karen: ‘Zeker, kunstwerken gedijen het beste bij bepaalde temperaturen en luchtvochtigheid. En we kunnen niet in de winter tegen een schilderij zeggen: ‘doe maar een trui aan’. We gebruikten dan ook veel energie om in ons museum een heel strak klimaat te houden. Het is spannend om daarin stappen te zetten. Maar we zijn ons er steeds meer bewust van dat er balans moet zijn. Wat is de prijs die je wil betalen om iets tot in de eeuwigheid te bewaren? We besloten daarom rond 2017 te gaan verduurzamen. Brique had daarin als onderdeel van het team Gebouwenbeheer & techniek al een rol, sinds een jaar is ze Coördinator Duurzaamheid. Een nieuwe functie die duidelijk maakt hoe veel waarde we inmiddels aan dit thema hechten’.

Job: ‘Welke stappen hebben jullie inmiddels gezet?’

Brique: ‘Onze technische afdeling heeft grote energiebesparingen gerealiseerd. Onder andere door het installeren van warmtepompen en het optimaal inregelen van onze installaties. Inmiddels zijn we helemaal van het gas af, zelfs ons sterrenrestaurant. Dat bespaart 450.000 m3 gas, vergelijkbaar met zo’n 375 huishoudens per jaar. Ten opzichte van 2018 verbruiken we nu 30% minder energie. Toen we in 2018 begonnen met dit soort stappen, was verduurzaming nog nauwelijks een onderwerp van gesprek. Maar hoe meer je ermee bezig bent, hoe meer mensen willen bijdragen. Een enorme en positieve kentering’.

Job: ‘Waarin zie je dat terug?’ 

Brique: ‘We werken in de volle breedte aan bewustwording over dit thema en we zien ook veel meer initiatieven van afdelingen zelf. Zo onderzoekt onze afdeling tentoonstellingen hoe ze minder kan gebruiken of hoe ze kan hergebruiken. Materialen worden bijvoorbeeld bewaard, gaan naar andere musea of naar mensen met een lager budget. We kijken ook naar hoe naar onze processen: conserveren en restaureren. Zijn er alternatieven voor de chemische middelen die daarvoor worden gebruikt?’

Karen: ‘Verduurzaming gaat ook steeds meer over gedrag en nieuwe technieken helpen ons daarbij. De laatste jaren ontsluiten we bijvoorbeeld onze collectie ook digitaal via onze Rijksstudio. Met digitale rondleidingen en storytelling over kunstwerken door conservatoren. En waar voorheen kunstwerken onderweg altijd fysiek door iemand werden begeleid, weten we nu dat digitaal koerieren ook een optie is. Tot slot vinden we dat duurzaamheid ook onderdeel is van onze taak

om antwoord te geven op vragen die spelen in de samenleving. Daarom maken we inzichtelijk voor onszelf én voor anderen: wat is jouw impact op jouw omgeving en wat doe jij om dat te verbeteren? Dat ga je ook regelmatig terugzien in onze programmering.’

Job: ‘Verduurzamen kunnen we niet alleen. Werken jullie op dit gebied samen met anderen?' 

Karen: ‘Absoluut! Op allerlei manieren en met veel verschillende partners werken we samen. Zo zijn we betrokken bij de community ‘the Green Mile’ die zich richt op het verduurzamen van de Stadhouderskade. Goed voor de stad en het klimaat, maar we werken daarmee ook aan een mooiere omgeving voor onze bezoekers.’

Brique: ‘We doen ook mee aan GoGreen. Dat is een internationaal onderzoeksproject naar de invloed van klimaatomstandigheden binnen musea en het bevorderen van groenere conserveringsmethoden. Welke nieuwe richtlijnen kunnen we bijvoorbeeld samen formuleren voor temperaturen?’

Karen vult aan: ‘Dat soort grote projecten hebben tijd nodig. Juist omdat het gaat om onvervangbare kunstwerken is onze sector terecht zeer voorzichtig. Maar wij willen de discussie overal voeren en op sommige momenten er zelfs het voortouw in nemen. Want met geduld en overtuigingskracht samen veranderen: ook dat hoort bij onze ambitie. En elke stap vooruit brengt ons dichter bij ons doel.’