Terug naar het onderzoek
‘Echt technische innovaties in food- en agroproducten zelf zijn, afgezien van de zaad-veredelaars, vaak moeilijk(er) te realiseren'
'Onderschat de stem van de buitenwereld niet. Betrek zoveel mogelijk stakeholders bij je plannen'
Over de noodzaak van een innovatiestrategie in food
Food
for thought
Innoveren binnen de foodsector is bepaald geen sinecure. Maar het kan en moet. 'En het succes ervan staat of valt met een slimme strategie', aldus BDO-sustainability expert Niels Dijkman. Begrippen als ‘samenwerking’ en ‘toekomstbestendigheid’ zijn daarbij key.
Lange doorlooptijden, strenge regelgeving, grote afbreukrisico’s, innovaties die moeilijk te beschermen zijn en vaak terughoudende consumenten. Redenen waarom durfinvesteerders meestal niet staan te trappelen om hun kapitaal in te zetten bij een jong, innovatief foodbedrijf. 'De kans dat zo’n bedrijf uitgroeit tot een unicorn, ofwel een start-up met een waarde van meer dan 1 miljard euro, is vrij klein. Dat soort snelle groeiers zien we vooral in de techsector', zegt Niels Dijkman, senior manager bij BDO Advisory. 'Binnen de foodwereld zijn de innovaties vaak wat minder in het oog springend, hoewel ze wel degelijk veel impact kunnen hebben. Bijvoorbeeld op de gezondheid van mensen. Denk aan het vervangen van ongezonde ingrediënten voor gezondere varianten.'
Sociale innovatie
De meeste voor het publiek opvallende innovaties vinden vaak plaats op, zoals Dijkman het noemt, het marketing- en het sociale vlak. 'Denk aan verpakkingen en de manier waarop producten worden aangeboden. Picnic, dat geen fysieke winkels kent, maar de boodschappen direct bij de mensen thuisbrengt. HelloFresh, dat producten in maaltijdboxen aanbiedt, of Ekomenu, dat via een digitale kassabon gedetailleerd de ‘foodprint’ toelicht', legt Dijkman uit. 'Maar echt technische innovaties in de foodproducten zelf zijn vaak moeilijker succesvol te lanceren. Temeer omdat consumenten vaak behoudend zijn en vasthouden aan standaard voedingspatronen. Het gaat tenslotte over hun eten en drinken, en als een vertrouwd product er opeens anders uitziet of smaakt, zijn veel consumenten in eerste instantie afwerend.’ Een mooi voorbeeld volgens Dijkman is smeerkaasproducent ERU, die jarenlang werkte aan een gezonder Goudkuipje, met behoud van smaak.
Anders organiseren
Sociale innovatie zie je volgens Niels ook terug in het anders organiseren van productstromen. Door bijvoorbeeld bij verpakt voedsel meer te werken vanuit circulaire principes (reduce, reuse and recycle) boek je milieuwinst. Dijkman: 'Denk ook aan reststromen die prima kunnen worden hergebruikt. Een innovatieve koploper is Kipster. Dit bedrijf heeft haar keten herontworpen en internationaliseert met een innovatief pluimveehoudsysteem, circulair voer én sterke ketenpartners (Lidl en in de VS, Kroger). Of Hutten die met verspillingsvrij cateren (Verspillingsfabriek) sterk inzet op circulariteit. Circulariteit is ook een belangrijke rapportagevoorwaarde van de Corporate Sustainability Reporting Directive (zie ook verder).'
Anders inrichten van de keten alleen al,
kan tot verrassende innovaties leiden.
Ook, of zelfs júíst, in food'
Stakeholders betrekken
Wat veel bedrijven in deze sector volgens Dijkman onderschatten als het gaat om het maken van een innovatiestrategie, is de stem van de buitenwereld. Dijkman: 'Betrek stakeholders tijdig bij je plannen. Praat met ze en bovenal: luister naar hen. Hoe kijken zij tegen jouw bedrijf aan? Neem die input mee voor je toekomstplannen en maak daarin duidelijke keuzes. Hoe meer een bedrijf hoort over wensen en zorgen van partijen om hem heen, hoe relevanter de propositie kan worden toegesneden op de toekomst. Want dat is in feite waar innovatie over moet gaan: toekomstbestendigheid realiseren op het gebied van mens, milieu en financiële middelen. Wat dat betreft is innoveren vandaag de dag sterk gelinkt aan duurzaamheid. Wat je ook vaak ziet, is dat machineproducenten, kassenbouwers en softwareleveranciers helpen om foodbedrijven efficiënter te laten produceren - dat is innovatie op procesniveau - of ondersteunen met nieuwe technieken. Dus geen nieuw consumentenproduct, maar wél een vernieuwde wijze van produceren. Vaak meer circulair, of een ander halffabrikaat, vaak meer plant-based.'
Nieuwe richtlijn duurzaamheidsverslaglegging op komst
Corporate Sustainability Reporting
Directive (CSRD)
Meer weten over CSRD?
Wie wil innoveren moet ook rekening houden met de richtlijnen op het gebied van ‘reporting’. Zo zijn grote bedrijven vanaf 2024 verplicht om te rapporteren over de impact van hun bedrijfsvoering op mens en milieu, Corporate Sustainability Reporting Directive. Kleinere bedrijven volgen in de jaren daarna. Bedrijven moeten veel nadrukkelijker in overleg met stakeholders. Ze zullen meer uniform en transparant moeten rapporteren over zaken als CO2-uitstoot en hun sociale prestaties, maar ook over de financiële impact van klimaatverandering op het eigen bedrijf, de zogeheten ‘dubbele’ materialiteit. De richtlijn is een uitbreiding van de bestaande Europese richtlijn rondom duurzaamheidsverslaglegging: de Non-Financial Reporting Directive (NFRD). De CSRD maakt deel uit van de ESG-rapportages (environmental, social, governance).
Value creation en value capture
In de implementatiefase krijgen plannen vervolgens handen en voeten. Dijkman: 'Dan moeten er concrete keuzes worden gemaakt. Met welke partijen ga ik samenwerken? Houd ik alle gevoelige informatie voor mezelf? Of deel ik het met derden? Heb ik voldoende juiste mensen in huis? Of heb ik meer innovatieve kracht nodig? En moet er een aparte afdeling worden gecreëerd waar medewerkers zich uitsluitend kunnen bezighouden met innovatie? Het gaat over ‘value creation’, ofwel het realiseren van waarde vanuit nieuwe ideeën, en ‘value capture’, ofwel het kunnen behouden van de waarde die met de innovatie wordt gecreëerd. Tot frustratie van veel ondernemers gaan niet zelden andere ketenpartijen aan de haal met het grootste deel van de gecreëerde waarde die voortkomt uit hún ideeën.'
Verduurzamen triggert innovatie
Overigens ziet Dijkman aan de wijze waarop de bedrijfsrapportages vorm krijgen, dat steeds meer bedrijven zich nadrukkelijker richten op stakeholders en het bredere belang in plaats van uitsluitend op de financiën. Dijkman: 'Innovatie en verduurzaming gaan hand in hand met elkaar. Een bedrijf laat daarmee tevens zien dat het ESG (environment, social, governance) serieus neemt en haar oor te luister heeft gelegd bij maatschappelijke vertegenwoordigers. In het CSRD-framework neemt interactie met stakeholders een belangrijke plek in.'
Samenwerken moet
Samenwerken vormt volgens Dijkman dé ruggengraat voor elke toekomstbestendige strategie in food. Dijkman: 'Veel bedrijven in deze sector vinden het lastig om de koppen bij elkaar te steken en samen te komen tot innovatieve en meer duurzame proposities. Maar het is noodzaak. Zeker in de foodsector zijn de (keten)partijen steeds afhankelijker van elkaar geworden en hebben belangenorganisaties – mede dankzij social media - steeds meer invloed.’ Denk bijvoorbeeld aan Wakker Dier of XR, die onder andere via sociale media veel aandacht weten te generen voor hun standpunten.
Let op!
In food vallen veel afnemers (de retailers bijvoorbeeld) onder de CSRD. Zij zullen naar verwachting eisen stellen aan hun ketenpartners op het gebied van ESG-rapportages. Dat betekent een afgeleide rapportageverplichting, ook voor veel kleinere bedrijven die niet direct onder de CSRD vallen. Tijdig anticiperen is om die reden verstandig. Bovendien kan de rapportage zo ook al bijdragen aan inzicht en focus op de eigen duurzame bedrijfsvoering.
Kaas van gras
Een voorbeeld van een samenwerkingsverband dat heeft geleid tot innovatie en verduurzaming is Westland Kaas, dat samen met Those Vegan Cowboys (De Vegetarische Slager) een nieuwe plantaardige kaas op de markt heeft gebracht: WildWestLand. De slogan luidt: 'Know-how since 1936, no cow since 2020'. Dijkman: 'Dit is plantaardige kaas die wordt ontwikkeld vanuit het product dat in feite de basis vormt voor kaas, namelijk gras. Het is mooi te zien hoe zo’n samenwerking invulling kan geven aan de strategie van een bedrijf dat zijn oorsprong heeft in dierlijke eiwitten. Westland Kaas wil namelijk per 2036 alleen nog maar klimaatneutrale kaas maken.'
Innovatie in de keten
Wie niet slim samenwerkt, heeft in deze sector wat Dijkman betreft weinig toekomst. 'De basis van ons voedselproductiesysteem bevindt zich in de oceanen en op het land, de bodem. Daar moeten bedrijven in deze sector altijd mee in verbinding staan', legt hij uit. 'En waar de ketens ooit voornamelijk kort waren, zijn ze nu heel lang en complex geworden. Dit bracht ons mooie bewaar- en bewerk-technieken en veel exotische producten. Nu is de uitdaging deze technieken toe te passen om te komen tot minder verspilling en meer duurzaam geproduceerde en gezonde(re) producten. Door bijvoorbeeld de foodketens opnieuw in te richten via meer circulaire principes, kan deze sector tot mooie innovaties komen. Juíst in Nederland, juist in deze sector die wereldwijd geroemd wordt om zijn innovatiekracht.'
Terug naar het onderzoek
Niels Dijkman
Niels Dijkman is sinds 2022 bij BDO Advisory werkzaam als Sustainability Lead. Zijn expertise is ESG, strategische advisering, circulariteit en (corporate) finance. Hij was o.a. mede-eigenaar van een impact adviesboutique in de Agri & Food, programmamanager bij een ngo en professor Global Strategic Management aan de KU Leuven.
Kansen en belemmeringen bij Innovatie in food
- Werk samen
(in de keten) - Richt de keten
anders in - Luister naar stake-holders bij het formuleren van
de strategie
+
–
- Lange ontwikkeltijd
- Consumenten houden niet altijd van verandering
- Innovaties zijn moeilijk te beschermen
Vaker dit soort publicaties ontvangen?
Wilt u geen publicatie missen? Meld u dan nú aan voor onze e-mailnieuwsbrief of geef aan welke informatie u per mail wenst te ontvangen via
Neem contact met ons op
Eefje de Vries
Industry Lead Food & Flowers
en Belastingadviseur
Niels Dijkman
Innovatie- en sustainability-expert
Terug naar het onderzoek
Kansen en belemmeringen bij Innovatie in food
- Werk samen (in de keten)
- Richt de keten anders in
- Luister naar stake-holders bij het formuleren van de strategie
+
–
- Lange ontwikkeltijd
- Consumenten houden niet altijd van verandering
- Innovaties zijn moeilijk te beschermen
‘Echt technische innovaties in food- en agroproducten zelf zijn, afgezien van de zaad-veredelaars, vaak moeilijk(er) te realiseren'
'Onderschat de stem van de buitenwereld niet. Betrek zoveel mogelijk stakeholders bij je plannen'
Innoveren binnen de foodsector is bepaald geen sinecure. Maar het kan en moet. 'En het succes ervan staat of valt met een slimme strategie', aldus BDO-sustainability expert Niels Dijkman. Begrippen als ‘samenwerking’ en ‘toekomstbestendigheid’ zijn daarbij key.
Lange doorlooptijden, strenge regelgeving, grote afbreukrisico’s, innovaties die moeilijk te beschermen zijn en vaak terughoudende consumenten. Redenen waarom durfinvesteerders meestal niet staan te trappelen om hun kapitaal in te zetten bij een jong, innovatief foodbedrijf. 'De kans dat zo’n bedrijf uitgroeit tot een unicorn, ofwel een start-up met een waarde van meer dan 1 miljard euro, is vrij klein. Dat soort snelle groeiers zien we vooral in de techsector', zegt Niels Dijkman, senior manager bij BDO Advisory. 'Binnen de foodwereld zijn de innovaties vaak wat minder in het oog springend, hoewel ze wel degelijk veel impact kunnen hebben. Bijvoorbeeld op de gezondheid van mensen. Denk aan het vervangen van ongezonde ingrediënten voor gezondere varianten.'
Niels Dijkman
Niels Dijkman is sinds 2022 bij BDO Advisory werkzaam als Sustainability Lead. Zijn expertise is ESG, strategische advisering, circulariteit en (corporate) finance. Hij was o.a. mede-eigenaar van een impact adviesboutique in de Agri & Food, programmamanager bij een ngo en professor Global Strategic Management aan de KU Leuven.
Sociale innovatie
De meeste voor het publiek opvallende innovaties vinden vaak plaats op, zoals Dijkman het noemt, het marketing- en het sociale vlak. 'Denk aan verpakkingen en de manier waarop producten worden aangeboden. Picnic, dat geen fysieke winkels kent, maar de boodschappen direct bij de mensen thuisbrengt. HelloFresh, dat producten in maaltijdboxen aanbiedt, of Ekomenu, dat via een digitale kassabon gedetailleerd de ‘foodprint’ toelicht', legt Dijkman uit. 'Maar echt technische innovaties in de foodproducten zelf zijn vaak moeilijker succesvol te lanceren. Temeer omdat consumenten vaak behoudend zijn en vasthouden aan standaard voedingspatronen. Het gaat tenslotte over hun eten en drinken, en als een vertrouwd product er opeens anders uitziet of smaakt, zijn veel consumenten in eerste instantie afwerend.’ Een mooi voorbeeld volgens Dijkman is smeerkaasproducent ERU, die jarenlang werkte aan een gezonder Goudkuipje, met behoud van smaak.
Anders organiseren
Sociale innovatie zie je volgens Niels ook terug in het anders organiseren van productstromen. Door bijvoorbeeld bij verpakt voedsel meer te werken vanuit circulaire principes (reduce, reuse and recycle) boek je milieuwinst. Dijkman: 'Denk ook aan reststromen die prima kunnen worden hergebruikt. Een innovatieve koploper is Kipster. Dit bedrijf heeft haar keten herontworpen en internationaliseert met een innovatief pluimveehoudsysteem, circulair voer én sterke ketenpartners (Lidl en in de VS, Kroger). Of Hutten die met verspillingsvrij cateren (Verspillingsfabriek) sterk inzet op circulariteit. Circulariteit is ook een belangrijke rapportagevoorwaarde van de Corporate Sustainability Reporting Directive (zie ook verder).'
Anders inrichten van de keten alleen al,
kan tot verrassende innovaties leiden.
Ook, of zelfs júíst, in food'
Stakeholders betrekken
Wat veel bedrijven in deze sector volgens Dijkman onderschatten als het gaat om het maken van een innovatiestrategie, is de stem van de buitenwereld. Dijkman: 'Betrek stakeholders tijdig bij je plannen. Praat met ze en bovenal: luister naar hen. Hoe kijken zij tegen jouw bedrijf aan? Neem die input mee voor je toekomstplannen en maak daarin duidelijke keuzes. Hoe meer een bedrijf hoort over wensen en zorgen van partijen om hem heen, hoe relevanter de propositie kan worden toegesneden op de toekomst. Want dat is in feite waar innovatie over moet gaan: toekomstbestendigheid realiseren op het gebied van mens, milieu en financiële middelen. Wat dat betreft is innoveren vandaag de dag sterk gelinkt aan duurzaamheid. Wat je ook vaak ziet, is dat machineproducenten, kassenbouwers en softwareleveranciers helpen om foodbedrijven efficiënter te laten produceren - dat is innovatie op procesniveau - of ondersteunen met nieuwe technieken. Dus geen nieuw consumentenproduct, maar wél een vernieuwde wijze van produceren. Vaak meer circulair, of een ander halffabrikaat, vaak meer plant-based.'
Nieuwe richtlijn duurzaamheidsverslaglegging op komst
Corporate Sustainability Reporting
Directive (CSRD)
Meer weten over CSRD?
Wie wil innoveren moet ook rekening houden met de richtlijnen op het gebied van ‘reporting’. Zo zijn grote bedrijven vanaf 2024 verplicht om te rapporteren over de impact van hun bedrijfsvoering op mens en milieu, Corporate Sustainability Reporting Directive. Kleinere bedrijven volgen in de jaren daarna. Bedrijven moeten veel nadrukkelijker in overleg met stakeholders. Ze zullen meer uniform en transparant moeten rapporteren over zaken als CO2-uitstoot en hun sociale prestaties, maar ook over de financiële impact van klimaatverandering op het eigen bedrijf, de zogeheten ‘dubbele’ materialiteit. De richtlijn is een uitbreiding van de bestaande Europese richtlijn rondom duurzaamheidsverslaglegging: de Non-Financial Reporting Directive (NFRD). De CSRD maakt deel uit van de ESG-rapportages (environmental, social, governance).
Value creation en value capture
In de implementatiefase krijgen plannen vervolgens handen en voeten. Dijkman: 'Dan moeten er concrete keuzes worden gemaakt. Met welke partijen ga ik samenwerken? Houd ik alle gevoelige informatie voor mezelf? Of deel ik het met derden? Heb ik voldoende juiste mensen in huis? Of heb ik meer innovatieve kracht nodig? En moet er een aparte afdeling worden gecreëerd waar medewerkers zich uitsluitend kunnen bezighouden met innovatie? Het gaat over ‘value creation’, ofwel het realiseren van waarde vanuit nieuwe ideeën, en ‘value capture’, ofwel het kunnen behouden van de waarde die met de innovatie wordt gecreëerd. Tot frustratie van veel ondernemers gaan niet zelden andere ketenpartijen aan de haal met het grootste deel van de gecreëerde waarde die voortkomt uit hún ideeën.'
Verduurzamen triggert innovatie
Overigens ziet Dijkman aan de wijze waarop de bedrijfsrapportages vorm krijgen, dat steeds meer bedrijven zich nadrukkelijker richten op stakeholders en het bredere belang in plaats van uitsluitend op de financiën. Dijkman: 'Innovatie en verduurzaming gaan hand in hand met elkaar. Een bedrijf laat daarmee tevens zien dat het ESG (environment, social, governance) serieus neemt en haar oor te luister heeft gelegd bij maatschappelijke vertegenwoordigers. In het CSRD-framework neemt interactie met stakeholders een belangrijke plek in.'
Samenwerken moet
Samenwerken vormt volgens Dijkman dé ruggengraat voor elke toekomstbestendige strategie in food. Dijkman: 'Veel bedrijven in deze sector vinden het lastig om de koppen bij elkaar te steken en samen te komen tot innovatieve en meer duurzame proposities. Maar het is noodzaak. Zeker in de foodsector zijn de (keten)partijen steeds afhankelijker van elkaar geworden en hebben belangenorganisaties – mede dankzij social media - steeds meer invloed.’ Denk bijvoorbeeld aan Wakker Dier of XR, die onder andere via sociale media veel aandacht weten te generen voor hun standpunten.
Let op!
In food vallen veel afnemers (de retailers bijvoorbeeld) onder de CSRD. Zij zullen naar verwachting eisen stellen aan hun ketenpartners op het gebied van ESG-rapportages. Dat betekent een afgeleide rapportageverplichting, ook voor veel kleinere bedrijven die niet direct onder de CSRD vallen. Tijdig anticiperen is om die reden verstandig. Bovendien kan de rapportage zo ook al bijdragen aan inzicht en focus op de eigen duurzame bedrijfsvoering.
Kaas van gras
Een voorbeeld van een samenwerkingsverband dat heeft geleid tot innovatie en verduurzaming is Westland Kaas, dat samen met Those Vegan Cowboys (De Vegetarische Slager) een nieuwe plantaardige kaas op de markt heeft gebracht: WildWestLand. De slogan luidt: 'Know-how since 1936, no cow since 2020'. Dijkman: 'Dit is plantaardige kaas die wordt ontwikkeld vanuit het product dat in feite de basis vormt voor kaas, namelijk gras. Het is mooi te zien hoe zo’n samenwerking invulling kan geven aan de strategie van een bedrijf dat zijn oorsprong heeft in dierlijke eiwitten. Westland Kaas wil namelijk per 2036 alleen nog maar klimaatneutrale kaas maken.'
Innovatie in de keten
Wie niet slim samenwerkt, heeft in deze sector wat Dijkman betreft weinig toekomst. 'De basis van ons voedselproductiesysteem bevindt zich in de oceanen en op het land, de bodem. Daar moeten bedrijven in deze sector altijd mee in verbinding staan', legt hij uit. 'En waar de ketens ooit voornamelijk kort waren, zijn ze nu heel lang en complex geworden. Dit bracht ons mooie bewaar- en bewerk-technieken en veel exotische producten. Nu is de uitdaging deze technieken toe te passen om te komen tot minder verspilling en meer duurzaam geproduceerde en gezonde(re) producten. Door bijvoorbeeld de foodketens opnieuw in te richten via meer circulaire principes, kan deze sector tot mooie innovaties komen. Juíst in Nederland, juist in deze sector die wereldwijd geroemd wordt om zijn innovatiekracht.'
Vaker dit soort publicaties ontvangen?
Wilt u geen publicatie missen? Meld u dan nú aan voor onze e-mailnieuwsbrief of geef aan welke informatie u per mail wenst te ontvangen via
Neem contact met ons op
Over de noodzaak van een innovatiestrategie in food
Food
for thought
